Interview met schrijfster Yvonne Keuls

Op een zonnige septemberochtend bel ik volgens afspraak aan bij Yvonnes stadswoning in hartje Den Haag. Als we aan de grote tafel met uitzicht op de tuin vol hortensia’s zitten, steekt ze nog voor ik een vraag kan stellen van wal. "In het boek geef ik een verslag van hoe het er in de begintijd van de televisie aan toeging. Dat was toen heel anders dan nu. Bij het schrijven van De kleine zielen kreeg ik de vrije hand. Ik wist hoe ik het wilde doen, namelijk scènes lang laten uitspelen. Ik deed alles: ook de spelregie en de casting. De topacteurs met wie we werkten, zoals Eric Schneider, Ellen Vogel, Ank van der Moer, Luc Lutz, speelden gratis. Dat deden ze graag. Er was ook geen geld en daarom moest een scène er altijd in één keer op staan. Ik had veel aan de adviezen van Hella Haasse op literair gebied. Wij waren beiden goed ingevoerd in het werk van Couperus, maar ik legde me erop toe om er spreektaal van te maken. Ik heb geluk gehad dat ik hiervoor ben ontdekt, ik had de tijd mee. David Koning was hoofd van de afdeling drama van de NCRV en wilde iets nieuws beginnen. Hij bracht mij in contact met regisseur Stefan Felsenthal, van wie ik enorm veel heb geleerd. De kleine zielen werd een doorslaand succes. Als het werd uitgezonden, zat heel Nederland voor de buis."

Sociale romans

Yvonne Bamberg werd geboren in 1931 in Nederlands-Indië en kwam op haar zevende met haar ouders naar Nederland. Na haar huwelijk met Rob Keuls begon ze met het schrijven van gedichten, verhalen, toneelstukken en hoorspelen. Doordat ze veel lezingen gaf op middelbare scholen, kwam ze in aanraking met jongeren met soms schrijnende problemen. Ze wilde zich niet langer alleen met papieren werelden bezighouden en richtte samen met veertien gelijkgestemden een opvanghuis op voor zwerfkinderen, veelal drugsverslaafden en heroïnehoertjes. Wat ze daar overdag meemaakte, verwerkte ze ’s avonds door erover ter schrijven. Romans als Jan Rap en zijn maat, Het verrotte leven van Floortje Bloem en De moeder van David S. vonden hun weg naar een groot publiek. In het op waarheid berustende boek Annie Berber en het verdriet van een tedere crimineel deed ze onthullingen over een rechter die pedofiele betrekkingen onderhield met jongens die onder zijn toezicht waren gesteld. Voor het autobiografische boek Mevrouw mijn moeder ontving ze in 1999 de Trouw Publieksprijs. In 2013 verscheen Koningin van de nacht. Het speelt tijdens de Tweede Wereldoorlog en is haar meest persoonlijke roman.

Vriendschap en Indische wortels

In Zoals ik jou ken, ken jij mij schetst Yvonne een liefdevol maar ook kritisch portret van Hella Haasse. "Dat is Indisch: open en eerlijk. Dat vond Hella fijn, het was wat Hella aan mij bond. Ik was een rebel, zij nam het altijd voor mij op. Ze kwam graag bij mijn half-Javaanse moeder, in wie zij het oude Indië terugzag, het land van haar ziel. Ik was voor haar het Indische meisje, met wie ze in Indië zo graag contact had willen hebben. Ze genoot van de gekke dingen die we meemaakten bij de tv en van alle vrolijkheid. Dan kon zij zich losmaken van haar literaire bestaan en een compleet ander leven leiden, dat van de dieper in zichzelf genestelde Hella." 

Onrecht en strijd

Ook de gebeurtenissen rond de pedofiele kinderrechter komen in Zoals ik jou ken, ken jij mij uitgebreid aan de orde. Yvonne: "De grote held in het boek is Jan van Lelyveld, de echtgenoot van Hella Haasse. Deze Haagse rechter was geliefd om zijn uitspraken en durf en had een gouden toekomst voor zich. Hij had al eerder aangifte gedaan over de misstanden bij justitie. Toen daar niets mee gedaan werd, wilde hij er niet langer werken en ging hij met Hella in Frankrijk wonen. De kinderrechter nam gedwongen ontslag, maar is nooit vervolgd. Na de publicatie van mijn boek werd ik van alle kanten aangevallen. Ik werd geschoffeerd door de procureur-generaal, die zei dat het mij alleen om het geld te doen was. Ik kreeg geen weerwoord in de kranten. De zaak werd in de doofpot gestopt. Ik heb me jarenlang ingezet voor misbruikte jongens en trad bijvoorbeeld vaak op als getuige-deskundige, ook nu nog. Tegenwoordig, na het bekend worden van de wantoestanden in de katholieke kerk, is er meer aandacht voor. Veel jongeren van toen, met wie ik nog steeds contact heb, willen nu verhaal halen. Het is niet langer een taboe. Het radioprogramma Argos van de VPRO is ermee bezig om het allemaal uit te zoeken. Er komt een dag dat de archieven opengaan. Dan komt uit dat ik gelijk heb gehad. Ik zou graag zien dat Jan eerherstel krijgt."

Breuk

De kwestie van de kinderrechter veroorzaakte een enorme kras op Yvonnes vriendschapsrelatie met Hella Haasse, toen deze weigerde om het eerste exemplaar van Annie Berber aan te bieden. "Hella wilde niet openlijk stelling nemen, want ze was, denk ik, bang dat het haar nieuwe boek zou schaden. Achteraf, pas tijdens het schrijven van dit boek over mijn jaren met Hella, dacht ik: ik had haar dit nooit mogen vragen. Ik kon niet verwachten dat zij zich zou inzetten voor een strijd die ík aanging. Zij hield ook de publicatie van een brief hierover van haar man tegen. Jan was onkreukbaar, stond altijd achter me. Hij bracht me in contact met twee invloedrijke mensen die mij hierbij hebben gesteund, namelijk advocaat Pieter Bakker Schut en hoogleraar Huib Drion. Ik bleef jarenlang koppig op afstand, tot Hella mij vroeg om het scenario voor de film Oeroeg te schrijven. “Ik weet dat zij het kan, ik geef de voorkeur aan kwaliteit”, zei ze. Het zette de weg open naar een soort van liefde die ik voor haar voelde."

Vitaliteit

Yvonne is heel fit: ze schrijft nog elke dag, geeft graag lezingen, past wekelijks op op twee achterkleinkinderen, treedt op voor uitverkochte zalen, zoals met zanger-pianist Max Douw in de theatervoorstelling Den Haag, mijn lief en ziet er nog steeds prachtig uit. Hoe krijgt ze dat voor elkaar? Yvonne: "Ik doe al dertig jaar eens in de week aan pilates. Daar ontmoet ik ook mijn vriendinnen. Ik heb me, lang voor het een hype werd, verdiept in gezonde voeding. En ik ben met goede dingen bezig. Het is natuurlijk zwaar, de justitie aanklagen, maar het is wat mijn geweten me zegt te doen en dan kost het geen energie. Ik beantwoord daarmee aan mijn natuur."

Wil de Graaf
(foto: Jacqueline de Haas)