Column: Inktaap maakt van lezen een teamprestatie
Ze waren met vijfhonderd: vijfhonderd leerlingen uit de bovenbouw van het voortgezet onderwijs namen eind vorige maand deel aan de slotmanifestatie van de Inktaap. Tijdens die bijeenkomst werd bekendgemaakt wie van de genomineerden – de winnaars van de BNG Bank Literatuurprijs, de Libris Literatuurprijs en de Boekenbon Literatuurprijs dingen automatisch mee (maar die opzet gaat volgend jaar veranderen) hun favoriet was. Maar voordat uitgever Anton Scheepstra namens Anjet Daanje de prijs in ontvangst nam, lieten leerlingen blijken de genomineerde titels heel goed gelezen en begrepen te hebben.
Natuurlijk had niet iedere aanwezige leerling de boeken – De menseneter van Tom Hofland (256 p.), De Mitsukoshi Troostbaby Company van Auke Hulst (599 p.) en Het lied van ooievaar en dromedaris van Anjet Daanje (656 p.) – van de eerste tot en met de laatste bladzijde gelezen. Dat bleek wel uit hun houding en uit de vragen die zij desondanks durfden te stellen. Maar van degenen die volhielden of er gewoon van genoten wisten er behoorlijk veel hun mening en leeservaring helder, goed beargumenteerd en voorzien van sprekende voorbeelden te verwoorden. Of ze dat nu deden in de vorm van een vraag aan een van de schrijvers of tijdens een debat met leden van de jury’s van de respectievelijke prijzen.
Dat reflecteren is een van de vaste onderdelen van de Inktaapformule: lezen – reflecteren – beoordelen. Inktapen is een teamsport (je doet met de hele klas mee). Tot een afgewogen oordeel komen een teamprestatie. Het helpt als je weet dat je niet de enige bent die zich tot De menseneter, De Mitsukoshi Troostbaby Company en Het lied van ooievaar en dromedaris moet verhouden. Als je de vragen die je hebt bijna onmiddellijk kunt stellen. Als je je mening aan die van anderen kunt scherpen. Als je je twijfels over de manier waarop een verhaal verteld wordt, kunt uitspreken. Als je even kunt checken of je het allemaal wel goed begrepen hebt.
Daar weet u als lezers in leesclubverband alles van. Want dat is wat u elk jaar minstens een paar keer doet. Maar u doet dat uit vrije wil. De leerlingen uit de bovenbouw van het voortgezet onderwijs hebben het niet helemaal zelf voor het zeggen. Als door de school besloten is dat ze meedoen, moeten ze meedoen. Dan moeten ze die drie boeken lezen, waarvan er dit jaar dus twee behoorlijk dik en best wel ingewikkeld waren. Auke Hulst verweeft in De Mitsukoshi Troostbaby Company twee boeken en vier genres. Anjet Daanje overbrugt in het op het leven en werk van Emily Brontë geïnspireerde Het lied van ooievaar en dromedaris via elf vertellers drie eeuwen. Zij schreven romans die niet zouden misstaan in titellijst van Senia. Het zijn boeken waar menig doorgewinterde lezer met plezier haar tanden op stuk zou bijten.
Niet alleen Anton Scheepstra was na afloop onder de indruk van en ontroerd door wat hij de leerlingen over de roman van zijn auteur Anjet Daanje had horen zeggen. Ook Anjet Daanje zelf liet the day after van zich horen: ‘Geweldig – ik ben aangenaam verrast dat jongeren mijn werk zo weten te waarderen. Zij hebben toch de toekomst!’ En Auke Hulst sprak van ‘een middag die veel hoop gaf voor de toekomst van het lezen’.
Als het om jongeren en lezen gaat, wordt meestal de noodklok geluid. Want het gaat niet goed met de leesvaardigheid in Nederland. Natuurlijk zijn de leerlingen die meedoen aan de Inktaap geen representatieve dwarsdoorsnede van hoe, hoe vaak en hoe goed er op Nederlandse scholen gelezen wordt. Maar toch… Er zijn dus wel degelijk leerlingen die het kunnen en er nog lol in blijken te hebben ook.
Ik zat erbij, keek ernaar en vond het een verademing. En moest toegeven dat een deel van die jongeren als het om reflecteren en beoordelen van literatuur gaat, al veel verder zijn dan ik op die leeftijd was. In het gezelschap van die vijfhonderd leerlingen en de hun begeleidende docenten realiseerde ik me nog maar eens dat lezen je hobby niet hoeft te zijn: je moet het kunnen, anders red je het niet in een wereld waarin van je verwacht wordt dat je op van alles en nog wat schriftelijk reageert. Maar hoe leuk, zinvol en lonend lezen is als het het kunnen overstijgt, dat werd nog maar eens bevestigd tijdens de slotmanifestatie van de Inktaap.
Liliane Waanders is (literair) journalist en programmamaker. Zij interviewt inmiddels al dertig jaar schrijvers op podia, is hoofdredacteur van de Boekenkrant, betrokken bij Biografieportaal, maakt een maandelijks het boekenprogramma Bazarow.LIVE in Bieb Neude, schrijft voor diverse bladen en sites en onderhoudt een eigen literaire website: hanta.nl
