Deze roman is mede mogelijk gemaakt door …

Schrijver Thomas Meerman – terug in Nijmegen na er zesentwintig jaar weggeweest te zijn – vindt er het zijne van. Van de manier waarop de stad Nijmegen via de literatuur aan haar imago werkt.
Want het is waar. Nijmegen betaalt schrijvers om boeken te schrijven waarin de stad een rol speelt: ‘Nijmegen is een inspiratiebron voor literatuur. De gemeente geeft schrijfopdrachten aan schrijvers, zodat Nijmegen een plaats in de literatuur krijgt, wat belangrijk is voor de promotie van de stad. Uiteraard heeft de schrijver verder creatieve vrijheid.’ Zo formuleert Nijmegen het zelf.
Met name de combinatie tussen ‘rijke geschiedenis en moderne cultuur’ – ‘old city, young vibe’ – maakt Nijmegen volgens eigen zeggen uitermate geschikt als plaats van handeling voor een verhaal.

Het vijfde boek in een reeks romans over Nijmegen is half januari verschenen: De opdracht van de Moor van Abdelkader Benali. Anders dan in de vier voorgaande romans – De ochtendgave van A.F.Th. van der Heijden, Maak het mooi van Thomas Verbogt, Schemerleven van Jaap Robben en De stad in je hoofd van Tessa de Loo – speelt Nijmegen in de roman van Benali maar een bescheiden rol. Al wordt de protagonist Omar Lorenzo op pad gestuurd door een Nijmeegs ingenieursbureau, De opdracht van de Moor speelt zich grotendeels af in Venetië, waar Omar verhalen moet verzamelen van ‘reizigers, vluchtelingen en gelukszoekers’ die de stad bevolken. Verhalen die hij later overigens wel – maar dat valt buiten zijn oorspronkelijke opdracht – verwerkt in een novelle, die zich grotendeels afspeelt in Nijmegen/vluchtelingenkamp Heumensoord.

Ook al is Nijmegen niet de voornaamste plaats van handeling, Omar houdt van de stad en steekt die liefde niet onder stoelen of banken. En Benali roemt in zijn nawoord de gastvrijheid van de stad aan de Waal. Zo komt het via een omweg toch nog goed met Nijmegen, en voldoet Benali aan wat de afdeling ‘Citymarketing’ voor ogen gestaan moet hebben: ‘Door een gerichte schrijfopdracht te verstrekken, krijgt de identiteit van Nijmegen een plaats in de literatuur waarbij een verbinding wordt gelegd naar de promotie van de stad. De inhoud moet de ziel van de stad zichtbaar maken.’

Nijmegen is niet de enige stad die schrijfopdrachten verstrekt. Die het schrijvers die het van de verbeelding moeten hebben toevertrouwt een bijdrage te leveren aan het op de kaart zetten van het wel en misschien ook wel het wee dat zich binnen de gemeentegrenzen afspeelt. In Almere – die stad biedt al sinds 2010 een keer in de zoveel jaar een schrijver tijdelijk onderdak in de stad (tot nu toe waren dat Renate Dorrestein, Stephan Sanders, Redmond O’Hanlon en Niña Weijers), in de hoop dat dat een goed verhaal oplevert – wordt op dit moment geëvalueerd of het project dat ‘Almere Verhalen’ heet ‘nog steeds relevant is en effectief bijdraagt aan de trots, betrokkenheid en verbinding van de inwoners (…)’.

Ik ben benieuwd hoe ze dat willen meten. Net zoals ik benieuwd ben naar de tevredenheid van de stad aan de Waal over de respectievelijke romans van Van der Heijden, Verbogt, Robben, De Loo en Benali.
Telt het aantal verkochte exemplaren? Het aantal (positieve) recensies? Het aantal keren dat een schrijver in de krant of op radio en televisie geïnterviewd wordt? Het aantal keren dat er bij de plaatselijke VVV (tevergeefs) naar een fiets- of wandelroute wordt gevraagd? Het aantal (literaire) toeristen dat een stad bezoekt? Het aantal (extra) overnachtingen? Het aantal keren dat een boek door een leesclub wordt gelezen? Ik denk dat het nog niet mee zal vallen om objectief vast te stellen wat de marketingwaarde van schrijfopdrachten in het algemeen en die ene roman in het bijzonder is.

Maar ondertussen heeft een schrijver waarschijnlijk baat bij de bereidheid van een stad om voor zijn inspanningen te betalen. Een verhaal moet zich ergens afspelen, dus waarom niet in Nijmegen, Almere of Spijkenisse. En wie weet welke verhalen een stad prijsgeeft als je je eenmaal in haar geschiedenis verdiept. Verhalen waar je anders nooit op gekomen was.
Als een stad/gemeente een schrijver volkomen vrijlaat, fungeert het bedrag dat hij ontvangt als een werkbeurs die hem in staat stelt om een tijdje onbezorgd aan een boek te werken. Levert dat boek hem vervolgens na verschijnen uitnodigingen op voor optredens waar een aanzienlijk honorarium tegenover staat. En dingt het mee naar prijzen. Voor de schrijver is een schrijfopdracht een win-win-winsituatie.

En voor de lezer? Zolang die maar niet te nadrukkelijk geconfronteerd wordt met de tegenprestatie de een schrijver levert voor de bijdrage die hij heeft gekregen, zal de lezer waarschijnlijk nauwelijks in de gaten hebben dat de plaats van handeling en/of het onderwerp van het boek dat hij leest niet toevallig gekozen is. Want, zoals gezegd: een verhaal moet zich ergens afspelen. Dus waarom niet in Nijmegen. Sterker nog: er spelen zich heel veel verhalen in Nijmegen af. Verhalen die tot stand kwamen zonder ‘de ruimhartige steun van de gemeente Nijmegen’, om een niet-willekeurig voorbeeld te noemen.

Thomas Meerman – hoofdpersoon in een serie romans van Chrétien Breukers (zelf na de nodige omzwervingen weer in Nijmegen neergestreken), waarvan Het wonderjaar (de roman waaruit het citaat aan het begin van deze column afkomstig is) – heeft gewoon pech (of hij heeft het niet slim genoeg aangepakt). Ook al noemt hij Nijmegen in zijn roman vijftig keer en burgemeester Hubert Bruls 46 keer: ‘jammer genoeg heb ik er geen officiële opdracht voor en loop ik daarom de € 30.000,– die de collega’s opstreken mis.’

Liliane Waanders (1963) is (literair) journalist en programmamaker. Zij interviewt inmiddels al meer dan dertig jaar schrijvers op podia, is betrokken bij Biografieportaal, maakt literaire programma’s, schrijft voor Awater en de Poëziekrant en onderhoudt een eigen literaire website: hanta.nl