Maria Montessori

In het onderwijs volgens Maria Montessori geldt een credo: help mij het zelf te doen. Dit is geen loze kreet; dit is de visie waarop het hele onderwijs is gebouwd.

Een van de fundamentele principes van Montessori is het diepe respect voor het kind. Dit was heel ongebruikelijk in haar tijd. Kinderen moesten luisteren en gehoorzamen en vooral niet tegenspreken. Montessori zag kinderen juist als competente, nieuwsgierige individuen die van nature gemotiveerd zijn om te leren. Haar benadering respecteert de autonomie en waardigheid van het kind, wat hen in staat stelt om hun eigen leerproces te sturen.

Montessori’s methoden zijn gebaseerd op uitgebreide observaties van kinderen. Ze bestudeerde zorgvuldig hun gedrag en leerpatronen, en gebruikte deze inzichten om leeromgevingen te ontwerpen die het beste inspelen op de natuurlijke leerbehoeften en leerritmes van kinderen. Dit wetenschappelijke fundament geeft haar methode een solide basis en maakt het aanpasbaar aan verschillende leeromgevingen.

De Voorbereide Omgeving

In een Montessori-klaslokaal is niets toevallig. Centraal staat de intrinsieke motivatie van het kind: de wil van binnenuit om iets te kunnen. Dit begint al heel jong. Een kind zal zelf proberen te kruipen en te lopen, doordat het de mensen om hem heen dat ziet doen.
De ruimtes/lokalen zijn zorgvuldig ontworpen en ingedeeld om kinderen te stimuleren en hen in staat te stellen zelfstandig te leren. Deze voorbereide omgevingen bevatten specifieke materialen die de zintuiglijke en motorische ontwikkeling bevorderen. Door deze materialen kunnen kinderen concepten op een concrete manier ervaren, wat hun begrip en inzicht bevordert.
In de onderbouw en middenbouw van de basisschool wordt veel op kleedjes gewerkt. Deels omdat sommige materialen te hoog of te groot zijn om op een tafel te gebruiken. Maar ook omdat deze kleedjes een afgebakende omgeving bieden waarop het kind werkt. Andere kinderen lopen hier omheen; zij herkennen dit als werkruimte. Ook ziet het kind dit zelf als zijn werkplek en leert het na afloop op te ruimen.

Unieke Leermaterialen

De leermaterialen die Montessori ontwikkelde, zijn een ander kenmerk van haar kracht. Deze materialen zijn tactiel, zelfcorrigerend en ontworpen om abstracte concepten op een concrete manier te introduceren. Dit helpt kinderen om moeilijke ideeën beter te begrijpen en bevordert een diepgaand en blijvend leren. Bekende voorbeelden zijn bijvoorbeeld de roze toren, waarbij ieder blok een specifieke maat heeft en die precies op de juiste manier in verhouding staat tot het blok een maat groter en een maat kleiner. Kinderen kunnen zelf ontdekken hoe het materiaal gebruikt kan worden, staand, liggend. Van klein naar groot of van groot naar klein of juist willekeurig. Voorbeeldplaatjes zijn niet nodig.  Meer informatie over de roze toren vind je hier.

Ook bijzonder is het kralenrek. Het kralenrek bestaat uit lange kettingen, maar ook korte staafjes van kralen. Hiermee kan in der onderbouw kennis worden gemaakt met aantallen en hoeveelheden. In de middenbouw kan met behulp van de kralen gerekend worden, in de bovenbouw is het materiaal ondersteunend bij het leren van machten en vermenigvuldigingen.
Meer informatie over het kralenrek lees je hier.

Holistische Ontwikkeling

Montessori’s benadering richt zich niet alleen op academische kennis, maar ook op de emotionele, sociale en fysieke ontwikkeling van kinderen. Ze benadrukt het belang van een algehele balans in de ontwikkeling, waardoor kinderen niet alleen leren lezen en schrijven, maar ook vaardigheden ontwikkelen zoals zelfbeheersing, empathie en samenwerking.

Kosmische educatie

Binnen het Montessorionderwijs is kosmische opvoeding een belangrijke pijler. Vakken zoals aardrijkskunde, geschiedenis, natuuronderwijs, burgerschap en techniek worden in samenhang aangeboden. Dit leert kinderen dat alles met elkaar verbonden is en helpt hen een brede kijk op de wereld te ontwikkelen. De lessen worden vaak als lesjes aan een aantal kinderen aangeboden aan de groepstafel, waarna kinderen de stof individueel of in groepjes kunnen verwerken. Zo komen ook onderzoeken, opzoekvaardigheden, samenwerken, het maken van een mindmap, werkstukken, spreekbeurten en presentaties aan bod.

Individualisering van het Onderwijs

In Montessorischolen wordt onderwijs aangepast aan het individuele tempo en de behoeften van elk kind. Dit betekent dat kinderen de vrijheid hebben om hun eigen leertraject te volgen en onderwerpen te verkennen die hen interesseren. Deze individualisering zorgt ervoor dat elk kind de best mogelijke kans krijgt om zijn of haar potentieel te bereiken. Een veelgehoord bezwaar tegen deze vorm van educatie, dat als een kind iets niet wil doen, het het simpelweg niet zal doen. Van origine heeft een kind natuurlijk voorkeuren. Een leerkracht zal echter altijd een coachende rol op zich nemen en een kind stimuleren en uitnodigen om een bepaald werk toch te doen. Het huidige curriculum dat vanuit de overheid wordt opgelegd laat helaas onvoldoende ruimte voor het volledig aanbieden van Montessorionderwijs. In een bepaald jaar moet bepaalde stof zijn behandeld, terwijl een kind er misschien pas op een ander moment zelf aan toe zou zijn. Daarom wordt vaak een combinatie gemaakt van reguliere materialen die goed aansluiten bij de Montessori-manier van werken.

Zelfstandig Leren

Montessori moedigt kinderen aan om onafhankelijk te zijn en zelf te ontdekken. Dit bevordert zelfvertrouwen, verantwoordelijkheid en probleemoplossende vaardigheden. Kinderen leren al op jonge leeftijd hoe ze zelfstandig kunnen werken en beslissingen kunnen nemen, wat hen goed voorbereidt op hun verdere leven. De meeste montessorischolen hanteren de indeling van gecombineerde groepen. Zo zitten kinderen van groep 3, 4 en 5 bij elkaar. Idem voor de bovenbouwgroepen 6, 7 en 8. Ieder kind is zo een keer de jongste, de middelste en de oudste. Zo leren de jongsten hulp vragen en de oudere kinderen om hulp te bieden en verantwoordelijkheden te dragen.

Levenslang Leren

Misschien wel het meest waardevolle aspect van Montessori’s benadering is haar focus op levenslang leren. Montessori creëert een passie voor leren die kinderen hun hele leven met zich meedragen. De nadruk ligt op het ontwikkelen van een nieuwsgierige geest en een blijvende liefde voor kennis, wat hen helpt om zich voortdurend aan te passen en te groeien in een snel veranderende wereld.

Conclusie

De kracht van Maria Montessori ligt in haar visie en methoden die kinderen in staat stellen om zich op een natuurlijke, autonome en holistische manier te ontwikkelen. Haar benadering heeft wereldwijd invloed gehad op het onderwijs en blijft een belangrijke inspiratiebron voor educatieve hervormingen. Door kinderen centraal te stellen in het leerproces, respect te tonen voor hun individuele behoeften en hen te voorzien van een rijke, stimulerende omgeving, biedt Montessori’s methode een krachtige en duurzame benadering van onderwijs.

Maria Montessori’s leven en werk reikten veel verder dan het klaslokaal, waar we haar vooral van kennen. Haar veelzijdige bijdragen aan de geneeskunde, psychologie, vrouwenrechten, wetenschappelijk onderzoek, vredesbevordering, en haar inzet om leerkrachten wereldwijd te trainen, maken haar tot een van de meest invloedrijke figuren van de 20e eeuw. Haar nalatenschap leeft voort in de miljoenen kinderen en opvoeders die haar methode omarmen en toepassen. Maar ze was ook een voorvechter voor vrouwenrechten en reisde de hele wereld over om lezingen te geven.

De biografie over Maria Montessori, het kind is de meester, door Cristina de Stefano belicht een groot deel van het leven de invloed van Montessori. Bij Senia op de keuzelijst te vinden onder nummer B21-10.
Momenteel is in diverse theaters ook een film over haar leven te zien, waarin haar relatie met haar dochter centraal staat. Kijk daarvoor op de website van Pathé.