Muziek top 10
seizoen 2023/2024

1. Finlandia en andere werken – Sibelius

De Finse componist Jean Sibelius (1865-1957) wilde met zijn muziek een bepaalde sfeer of stemming oproepen en een verhaal vertellen. Daarbij liet hij zich met name inspireren door de natuur, door het Finse epos ‘Kalevala’ en door het theater. In deze luisterwijzer wordt een viertal kleinere, geliefde werken van Sibelius besproken: ‘Karelia Suite’, ‘De Zwaan van Tuonela’, ‘Finlandia’ en ‘Valse Triste’. Elk van deze werken vertelt zijn eigen verhaal en wordt gekleurd door zijn eigen, specifieke sfeer. Laat u meevoeren door deze verzameling muzikale verhalen van Sibelius. Z23-06 >

2. Klarinetconcert in a-majeur – Mozart

Het ‘Klarinetconcert’ van Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) is enkele maanden voor zijn dood gecomponeerd. Onderzoek heeft uitgewezen dat het is geschreven voor een bassetklarinet. Dit instrument was ontwikkeld door Anton Stadler, voor wie dit concert ook was bedoeld. Mozarts ‘Klarinetconcert’ is geliefd om de aansprekende melodieën. Door gebruik te maken van alle mogelijkheden die de bassetklarinet biedt, roept Mozart een sfeer op die nu eens vrolijk, dan weer melancholiek en peinzend is. Dit concert is dan ook meerdere keren gebruikt als filmmuziek. In deze luisterwijzer maakt u kennis met het ‘Klarinetconcert’ in een uitvoering met bassetklarinet zoals Mozart bedoeld heeft. Z23-04 >

3. Drie Ensalada’s – Flecha

‘De Ensalada’s’ van Mateo Flecha (1481–1553) zijn pittige Spaanse ‘muzikale salades’ uit de vroege zestiende eeuw. Het is een typisch Spaans genre waarin diverse talen (Spaans, Catalaans, Frans, Latijn etc.) naast elkaar voorkomen. Allerlei scènes uit het dagelijks leven worden gemixt met historische gebeurtenissen, volksmuziek, grapjes, uitroepen en vrome beden tot de Maagd Maria, vandaar de naam ‘ensalada’. De vierstemmige werken waren bedoeld als vermaak voor hovelingen en verwierven grote roem op de paleisfeestjes. U gaat smullen van deze drie vrolijke en luchtige ‘Ensalada’s’ die sprankelen van het begin tot het eind. Z23-01 >

4. Drie Pianotrio’s Opus 1 – Beethoven

Met een ‘raket’ lanceerde Ludwig van Beethoven zijn carrière. Met deze retorische stijlfiguur, in de eerste maat van zijn opus 1, presenteert hij zich in 1795 aan de wereld als een man die zijn leraren Mozart en Haydn kan overtreffen. Zijn Weense tijdgenoten vonden de stukken fantastisch, en nooit meer verdiende Beethoven zoveel geld als voor zijn opus 1: hij kon er een jaar van leven. In deze luisterwijzer verkennen we Beethovens eerste drie trio’s voor viool, cello en piano: klassieke meesterwerken in de stijl van Mozart en Haydn, maar ook eigenzinnige egodocumenten waarin we de flamboyante persoon Beethoven leren kennen. Z23-05 >

5. Java Suite – Godowsky

Het boek ‘De tuinen van Buitenzorg’ van Jan Brokken (Biografieën B22-03) vertelt het verhaal van zijn ouders die in 1935 naar Indië vertrokken waar zijn vader als theoloog onderzoek deed. In dit boek komen ook beschouwingen voor over de Indische cultuur en muziek. Hij verhaalt ook over de destijds Nederlandse en ook buitenlandse componisten die gefascineerd werden door de Indische gamelanmuziek. Dit was niet nieuw; op de wereldtentoonstellingen van 1889 en 1900 te Parijs heeft deze muziek al diverse componisten geïnspireerd. Een bijzondere plaats neemt echter de Poolse pianist en componist Leopold Godowsky in, die na een reis door het land zijn ‘Java Suite’ schreef. Z23-09 >

6. Pavane, Sonatine, Miroirs – Ravel

‘De Pavane’ is een statige dans voor een Spaans zeventiende-eeuws prinsesje, geportretteerd in hoepelrok. Hoe zou dat klinken? Ook het middendeel van de ‘Sonatine’ is een dans, een menuet dat tegelijk modern en van het oude stempel is. De beide hoekdelen van de ‘Sonatine’ zijn vrolijk en spetterend-virtuoos. ‘De Miroirs’ vertellen ons vijf verhalen, van trieste vogels in een drukkend-heet bos tot een Spaanse nar die zingt voor zijn geliefde. De muziek van Maurice Ravel is kleurrijk, sfeervol en beeldend. Zijn stijl wordt, tegen zijn zin, impressionistisch genoemd net als die van zijn Franse tijdgenoot Debussy. Z23-07 >

7. Marsyas Suite – Diepenbrock

Kent u de Nederlandse componist Alphons Diepenbrock (1862-1921)? Hij hoort, vooral door zijn vocale werken, thuis in het rijtje van de bekendste Nederlandse componisten. In deze luisterwijzer wordt zijn ‘Marsyas Suite’ besproken. Dit muziekstuk is oorspronkelijk voor het toneel geschreven, maar is nu bekend als een suite, dus zonder tekst. Diepenbrock trachtte in de toneelmuziek een vernieuwende weg in te slaan. Dit stuitte op problemen waarbij de relatie tussen tekst en muziek een rol speelde. In deze luisterwijzer wordt hier ook aandacht aan besteed. ‘De Marsyas Suite’ heeft zich een plaats verworven in het concertrepertoire in binnen- en buitenland. Z23-08 >

8. A Child of Our Time – Tippett

Weinig mensen zullen bekend zijn met het werk van Sir Michael Tippett (1905-1998). Toch was hij in de twintigste eeuw, naast Benjamin Britten, een van de toonaangevende componisten in Engeland. In het oratorium ‘A Child of Our Time’, gecomponeerd naar het voorbeeld van Händel en Bach, wordt het verhaal verteld van een jonge Joodse vluchteling uit Polen die op 7 november 1938 in Parijs een Duitse diplomaat vermoordde. Deze moord vormde de aanleiding voor de beruchte Kristallnacht. Hoewel Tippett graag teruggrijpt op oude vormen zoals het oratorium, componeert hij in het moderne idioom van zijn tijd. De vijf Amerikaanse spirituals die hij een prominente plaats gaf in het werk zijn zo geliefd, dat ze vaak los van het oratorium worden uitgevoerd. Z23-10 >

9. Concerto in Italiaanse barok

Het concerto is een instrumentaal genre dat ontstond in de Italiaanse barok, eind 17e eeuw. Instrumenten gaan voor het eerst in de muziekgeschiedenis een hoofdrol spelen. Het concerto ontwikkelt zich tot een instrumentaal muziekstuk met drie delen, waarin de ritornello-vorm belangrijk is. Een solist of een groepje solisten wedijvert met de rest van het orkest. Virtuozen uit die tijd voegden improvisatie, versieringen, cadenza’s en zelfs hele delen toe. Met het beluisteren van concerti van o.a. Vivaldi en Händel beleeft u een reis door de sprankelende geschiedenis van het concerto, van de virtuositeit pur sang. Z23-03 >

10. Eerste Vioolconcert – Bruch

Max Bruchs ‘Eerste Vioolconcert’ (1866-1868) is zijn meest gespeelde compositie. Het werk is onverminderd geliefd bij zowel violisten als publiek vanwege de mooie, toegankelijke melodieën en de fraaie balans tussen vioolsolo en orkest. Hopelijk nodigt dit prachtige concert u uit om ook kennis te nemen van andere werken van Bruch en te ontdekken dat hij meer is dan de componist van die ene compositie. Het ‘Eerste Vioolconcert’ heeft veel bijgedragen aan de bekendheid van Bruch, maar tegelijk de populariteit van zijn andere vioolconcerten overschaduwd. Z21-06 >