Suzanna Jansen over
de eeuw van de vrouw

Suzanna Jansen woonde enige tijd in Moskou, waar ze werkzaam was voor Independent Media van Annemarie van Gaal en Derk Sauer en als correspondente. In 2008 debuteerde zij zeer succesvol met ‘Het Pauperparadijs’. Haar boek ‘Ondanks de zwaartekracht‘ (2018) werd genomineerd voor diverse prijzen. Vorig jaar verscheen ‘De omwenteling of de eeuw van de vrouw’.

Bij veel mensen ben je bekend als de schrijfster van het ‘Pauperparadijs’. Hierin vertel je de geschiedenis van de armengestichten in Veenhuizen aan de hand van verhalen uit je eigen familie. Het boek werd een gigantische bestseller. Hoe heb je dat ervaren?

Het was mijn eerste boek. Ik heb er vier jaar aan gewerkt. Door dat succes ben ik totaal overvallen geweest, op een positieve manier. Het boek is een ding op zichzelf geworden, los van mij. Al snel kreeg ik het gevoel dat ik de ‘ambassadeur’ ben van het verhaal, meer dan de schrijfster ervan. Ik ben nauw betrokken geweest bij de theatervoorstelling die op basis hiervan gemaakt is. Tom de Ket is de regisseur en schreef ook het scenario, maar we hebben samen aan het verhaal gewerkt. Het heeft inmiddels vier zomers gespeeld, drie in Veenhuizen en één in Carré.

Hoe kwam je ertoe om ‘De omwenteling of de eeuw van de vrouw’ te gaan schrijven?

De laatste tijd houden we ons, door de schok van #metoo, weer meer bezig met de positie van vrouwen. Ik realiseerde me dat er een heleboel 20’ers, 30‘ers en 40’ers zijn voor wie het volkomen vanzelfsprekend is dat vrouwen en mannen gelijke rechten hebben en die dat ook voor lief nemen. Ze weten niet dat daar hard voor gestreden is en we nog maar sinds heel kort gelijke rechten hebben. Ik denk dat het belangrijk is dat we weten waar we vandaan komen om te begrijpen waar we nu staan. Ik wilde ook recht doen aan hoe de afgelopen eeuw voor vrouwen is geweest, dit gaat toch om de helft van de mensen.

In ‘De omwenteling’ komen we de jongere generaties uit ‘Het Pauperparadijs’ opnieuw tegen.

Zodra ik hieraan begon, plopte mijn moeder in mijn hoofd. Zij is geboren in 1922, het jaar waarin vrouwen voor het eerst naar de stembus konden. Zij heeft een groot deel van de veranderingen in de afgelopen eeuw meegemaakt. Ik heb er niet zozeer behoefte aan om het over mijn familie te hebben, het gaat mij altijd om het verhaal. Een familiegeschiedenis is een vertelvorm die goed werkt, zeker als je een langere periode wilt omspannen.

Je hebt veel research over dit onderwerp gedaan. Ben je zelf zo nu en dan verrast geweest door wat je las over de positie van vrouwen in de afgelopen eeuw?

Ja, eerlijk gezegd wel. Ik was tiener tijdens de tweede feministische golf. Mijn oudere zus Petra bracht allerlei informatie en nieuwe ideeën in huis. Ik dacht dus dat ik het allemaal wel zo’n beetje wist, tot ik inzoomde en echt naar details ging kijken. Hoe het er destijds uitzag op de werkvloer, hoe het zat met loonverschillen, daar schrok ik wel van. Wat me het meest onaangenaam heeft getroffen is hoe ongelooflijk lang er gestreden is voor doodnormale rechten voor vrouwen. Het heeft veertig jaar geduurd voordat vrouwen ook mochten stemmen. Ook veel andere dingen hebben tientallen jaren geduurd, vanaf het moment dat ze werden aangekaart tot het moment dat er daadwerkelijk iets veranderde.

Ik las in je boek dat je niet wilt dat het een ‘vrouwenboek ’wordt genoemd.

Ten tijde van de tweede feministische golf waren er vrouwenboeken en dat had toen een functie. Maar dit is geen vrouwenboek, het gaat over ons allemaal. We hebben allemaal een moeder en een oma. Dat blijkt ook uit de reacties die ik krijg tijdens de lezingen die ik geef. Veel mensen vertellen dat mijn boek hen aan het leven van hun oma doet denken, of van hun moeder en soms van henzelf. Ik krijg ook veel reacties van mannen. Door zich in deze geschiedenis te verdiepen, krijgen zij inzicht in de context waarin hun moeder of oma leefde en kunnen zij hun eigen achtergrond beter begrijpen. Ik hoor vaak: ‘Er vallen puzzelstukjes op zijn plek’. Jonge mensen vertellen mij dat ze vanuit mijn verhaal patronen zien die er nog steeds in onze maatschappij zijn.

Aan het eind van je verhaal geef je een soort waarschuwing dat we alert moeten blijven. Bedoel je daarmee dat we er nog steeds niet zijn?

De afgelopen jaren is de loonkloof tussen vrouwen en mannen weer groter geworden; er is nog steeds zwangerschapsdiscriminatie, hoewel dat bij wet verboden is; er is nog steeds seksuele intimidatie en geweld tegen vrouwen omdat ze vrouw zijn. De rolverdeling die er eeuwenlang is geweest, zit nog altijd in ons bewustzijn, bij vrouwen én mannen. We leven in een wereld waarin populisme groeiend is en de invloed van religie in sommige gebieden weer groter wordt. Dit zijn stromingen die doorgaans vrouwen in een traditionele rol willen terugdringen. Er zijn nu landen die uit internationale verdragen stappen die vrouwen moeten beschermen tegen huiselijk geweld. Op die manier worden vanzelfsprekende rechten voor vrouwen in twijfel getrokken. Ik denk dat dat gevaarlijk is.

In Senia’s leeswijzer over jouw boek wordt verwezen naar een podcast die je hebt gemaakt: De eeuw van de vrouw

Toen ‘De omwenteling’ een paar maanden oud was, merkte ik aan de reacties die ik tijdens lezingen kreeg, hoe het leefde. Ik was nog niet klaar met dit onderwerp en ik vond het interessant om te kijken of ik er nog iets anders mee kon doen. Samen met podcastmaker Rachel van de Pol en mijn uitgever hebben we toen deze podcast gemaakt. Op basis van zes thema’s uit mijn boek praten wij met jonge vrouwen die nu bezig zijn met de maatschappelijke positie van vrouwen. Zo kijken we vanuit drie generaties naar onze tijd. Ik ben blij dat ook jonge mensen naar de podcast luisteren. Ik wil juist hen heel graag ook bereiken. En soms lezen ze daarna mijn boek. Inmiddels is hij 100.000 keer beluisterd.

Wil de Graaf

Podcast De eeuw van de vrouw >
Leeswijzer De omwenteling of de eeuw van de vrouw >